CARİ AÇIK - KUR - FAİZ

Ordulu ekonomist Şinasi Kara, dövizdeki artışlar, faiz ve cari açık konularında önemli tespitlerde bulundu. Ülkenin geleceğine ışık tutan ve tarihe not düşen Şinasi Kara’nın bu önemli yazısı şöyle;   Sömürülen ülkeler cari açık verir. Nedeni TİCARET HADLERİNİN aleyhe işlemesidir.  Gelişmiş ülkeler, sömürgelerinde üretilen ürünleri ucuza kapatır. Kendi ürünlerini pahalı satar. Sömürgelerin dış ticareti sürekli açık verir. Sömürgelerin dış ticaret açığı, cari açığın en önemli nedenidir.   Cari açıklar borç ile kapatılıyor. Borcu sömürgeciler verir. Bu kez sermaye piyasası kanalıyla sömürü düzeni başlar. Sömürgenin bir daha iki yakası bir araya gelmez. Nitekim, sömürgeler ''kendilerini yeniden üretecek gelir seviyelerinin üzerinde gelire'' ulaşamıyor.  Fakirlik ve sefalet içerisinde yaşıyor.   Cari açık sadece ticaret hadlerinin aleyhe işlemesinden dolayı oluşmaz. Ürettiğinden daha çok tüketen ülkeler de cari açık veriyor.   Tanzimat’tan itibaren Osmanlı, ticaret hadlerinden dolayı cari açık veriyordu.  Cari açıklarını, borç ile kapatıyordu. Borcu, borç ile kapatma dönemine girildi ve Osmanlı 1881 yılında iflas etti. Borcu tasfiye etmek amacıyla Düyunu Umumiye İdaresi kuruldu. Yabancı bankerlerden oluşan Düyunu Umumiye İdaresi ülke içinde vergi toplamaya başladı. Osmanlı ekonomik özgürlüğünü kaybetti. Ekonomik özgürlük kaybı, çok geçmeden siyasal özgürlük kaybını da beraberinde getirdi.   Türk Milleti, ürettiğinden daha çok tüketiyor ve cari açık veriyor. Cari açıklarını borç ile kapatıyor. Tıpkı Osmanlıdaki gibi, borcu borç ile ödeme dönemine girildi. Borcu borç ile ödemek için daha yüksek faiz vermek gerekiyor. Faizleri düşürdüğünüz zaman kurlar artıyor. Aslında kur artışı, cari açıktan dolayı geliyor.   Sürekli borçlanarak, cari açıkları kapatmak mümkün olamaz. Bir noktada bu işe dur demek lazım. Nitekim Hükümet geçen hafta Politika Faizini negatif seviyelere düşürdü. Belli ki borcu, borç ile ödemek istemiyor.   Tüketim kısıldığı zaman, belli noktadan sonra ülke cari açık vermez. Tüketim kısılmasının en etkin yolu kur artışıdır. Kurlar artınca, tüketim amacıyla ithalat pahalı hale gelir. Pahalılaşan ürün tüketimi azalır.  İthalat daralır. İhraç ürünlerinin işçilik maliyeti dolar cinsinden ucuzlar. İhracat artar. İthalatın azalması ve ihracatın artması dış ticaretten gelen açığı azaltır.  Cari açık problemi sonlanır.   Sürekli yüksek faiz vererek sıcak para ile cari açıkları finanse etmenin sonlanması şart idi. Kurlar, faiz hadlerinden ayrışırken ilk etki faiz düşmesi karşısında kurun aşırı yükselmesi şeklinde sonuç verdi. Bir süre sonra, kurlar faiz hadlerinden ayrışacak ve kurları döviz arz ve talebi tayin edecektir.   Türkiye Eylül ayında cari fazla verdi. Ayrıca, yıl itibariyle ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 93 gibi yüksek bir rakama ulaştı. Bu rakam yüzde 90’ları aştığı taktirde Türkiye cari açık sorununu çözüyor. Zira, turizm gelirleri kalan eksiyi karşılıyor. Hükümetin faizleri negatif seviyeye çekerek, kurları serbest bırakmasının gerisindeki güvence budur.   Kurlardaki artış, bir süre sonra terse dönecektir. Şimdiki kur hareketinin gerisinde, kurların faiz hadlerinden koparılması yatıyor. Paniğe gerek yok. Fiyat artışları yoluyla üretim=tüketim dengesi kurulacaktır. Üretime katılmadan, üretimden pay alanların tasfiye edileceği bir döneme girildi. Ki onların sesi çok çıkıyor.   Ekonomik kurallar hiç affetmez. Zira,  kişi, aile, bölge ve ülke, ürettiğinden fazla tüketemiyor.